Nằm giữa vùng nước giàu tài nguyên của Biển Nhật Bản, Thái Bình Dương và Biển Okhotsk, đảo chính Hokkaido ở cực Bắc của Nhật Bản chiếm 20% tổng sản lượng thủy sản đánh bắt của cả nước. Tuy nhiên, những năm gần đây sản lượng cá hồi, cá thu đao, mực cùng nhiều loài khác giảm xuống thấp kỷ lục.

Tháng 9 là khi mùa đánh bắt cá hồi bắt đầu ở Hokkaido thì tàu Dainana Kyoshinmaru lại đánh bắt được những con cá mặt trăng dài 2m mắc lưới cố định tàu thả ngoài khơi Kushiro.

Thông thường, cá mặt trăng thích vùng nước ấm, sinh sống ở các vùng nhiệt đới và ôn đới, hiếm khi xuất hiện ở ngoài khơi Hokkaido. Năm nay, thuyền trưởng tàu Dainana Kyoshinmaru nói rằng anh đánh bắt được nhiều đến mức nếu tàu mà nhỏ hơn một chút thôi thì có thể bị chìm. Trong khi đó, sản lượng cá hồi – sản phẩm chủ lực của khu vực – đã giảm còn khoảng 10% so với đỉnh điểm.

Nhiệt độ bất thường

Giáo sư danh dự Sakurai Yasunori của Đại học Hokkaido đã nghiên cứu sự thay đổi của các nguồn thủy sản và hệ sinh thái ở Hokkaido trong 50 năm qua. Ông cho biết một trong những lý do chính khiến sản lượng đánh bắt của tỉnh tiếp tục giảm là do sóng nhiệt biển. Đó là hiện tượng nhiệt độ nước biển tăng bất thường trong hơn 5 ngày, và hiện tượng này xuất hiện ngày càng thường xuyên trên khắp thế giới.

Giáo sư Sakurai cho biết nhiệt độ khắc nghiệt khiến cá hồi và cá thu đao rời đi, trong khi cá mặt trăng và cá cam Nhật lại tìm đến vùng nước này. Ông nói: “Nhiệt độ nước biển tăng từ 3 đến 4 độ C tương đương với nhiệt độ khí quyển tăng từ 15 đến 20 độ C. Sự xuất hiện của một điểm nóng, hoặc nhiệt độ nước biển tăng mạnh làm thay đổi đáng kể chủng loại cá trong khu vực”.

Kết quả theo dõi sóng nhiệt do tập thể các nhà khoa học biển quốc tế tiến hành cho thấy đã có một đợt nắng nóng kéo dài 20 ngày ngoài khơi bờ biển Kushiro vào khoảng thời gian tàu Dainana Kyoshinmaru kéo được những mẻ lưới cá mặt trăng, loài cá họ không muốn đánh bắt.

Đầu tư lãng phí?

Hãng chế biến thủy sản Kaneyoshi có trụ sở tại thành phố Nemuro, Hokkaido đang tập trung vào sản xuất cá thu đao đóng túi retort. Thành phố có sản lượng đánh bắt cá thu đao lớn nhất Nhật Bản, điều đó đã khiến công ty quyết định đầu tư nhiều triệu đôla vào cơ sở hạ tầng ở đó, bao gồm cả một nhà máy chế biến cá thu đao mới. Nhưng sản lượng đánh bắt năm nay thấp nhất từ trước đến nay.

Giám đốc Hamaya Takao cho biết trong ngành chế biến thủy sản, yếu tố đầu vào ổn định luôn được ưu tiên hàng đầu, vì vậy rất khó thích ứng nhanh được khi có thay đổi.

Chuyển sang cá ‘có thể bán được’

Thành phố Hakodate cũng ở Hokkaido là nơi có nhiều nỗ lực phát triển kênh phân phối mới cho cá cam Nhật. Sản lượng đánh bắt đang tăng lên, lượng cá cập cảng gần thành phố tăng gấp 10 lần so với một thập kỷ trước, nhưng nghề cá đang phải đối mặt với tình trạng người dân địa phương chưa biết nhiều về loại cá này.

Để giải quyết vấn đề, một sự kiện được tổ chức vào tháng 10 vừa qua để giới thiệu các công thức chế biến cá cam Nhật và mời mọi người nếm thử. Ông Kokubun Shingo trong ban tổ chức sự kiện cho biết: “Nhiều người nói là không biết cách chế biến cá cam Nhật thế nào. Để cá bén rễ vào văn hóa ẩm thực của địa phương, điều cần thiết là phải làm sao để mọi người thấy được là các món chế biến từ cá này rất ngon và thú vị”.

Tuy nhiên, hiện tượng sóng nhiệt biển vẫn phủ bóng lên tương lai của ngành thủy sản miền Bắc. Hiện tượng này chỉ mới được công nhận gần đây, cơ chế đằng sau hiện tượng này cũng chưa rõ, nên không có gì đảm bảo sản lượng đánh bắt cá cam Nhật và các loài cá khác sẽ tiếp tục dồi dào như hiện nay.

Giáo sư Sakurai cho biết rất khó dự báo sóng nhiệt ở biển, vì vậy ngư dân ở Hokkaido sẽ phải có kế hoạch cho các tình huống khác nhau, và tìm cách để thích ứng.

Xem thêm: Cuộc sống ở Hokkaido